Nước ngầm là gì?

Nước ngầm (groundwater) là nước tồn tại trong các lỗ rỗng, kẽ nứt của đất đá, cát sỏi nằm dưới bề mặt trái đất. Nó hình thành từ nước mưa, nước sông hồ thấm xuống đất và được lưu giữ trong các tầng chứa nước.Như vậy, khác với nước mặt mà ta thường thấy như sông, hồ, biển, nước ngầm nằm sâu dưới lòng đất và ta không thể nhìn thấy trực tiếp được.

Nước ngầm được hình thành như sau:

• Nước mưa, nước từ sông hồ, băng tuyết tan chảy thấm xuống đất qua các lỗ rỗng, khe nứt.
• Một phần nước thấm sẽ được giữ lại ở tầng đất mặt, cung cấp nước cho thực vật và bốc hơi trở lại khí quyển.
• Phần nước còn lại tiếp tục thấm sâu hơn vào tầng đất đá bên dưới, trở thành nước ngầm.

Các yếu tố ảnh hưởng đến lượng nước ngầm

Trữ lượng nước ngầm phụ thuộc vào nhiều yếu tố tự nhiên như:

• Lượng mưa: Mưa nhiều giúp bổ sung nước ngầm tốt hơn.
• Địa hình và thổ nhưỡng: Địa hình bằng phẳng, đất cát sỏi giúp nước thấm tốt. Ngược lại địa hình dốc, đất sét khó thấm nước.
• Thảm thực vật: Rừng và cây cỏ giúp giữ nước, tăng khả năng thấm nước.

Ngoài ra, các hoạt động của con người như khai thác quá mức, xây dựng và sử dụng đất cũng ảnh hưởng lớn đến lượng nước ngầm. Nước ngầm phân bố không đồng đều dưới lòng đất. Ở một số nơi, nước ngầm tồn tại dồi dào ở độ sâu chỉ vài mét. Nhưng ở vùng khác, phải khoan sâu hàng trăm mét mới tiếp cận được.

Loại tầng chứa nước	Đặc điểm	Khả năng khai thác
Tầng chứa nước lỗ hổng	Chứa trong cát sỏi, cuội, sạn	Trữ lượng lớn, dễ khai thác
Tầng chứa nước khe nứt	Chứa trong đá nứt nẻ	Trữ lượng thấp, khó khai thác
Tầng chứa nước Karst	Chứa trong đá vôi, đá dolomit	Trữ lượng không ổn định, khó đánh giá

Việc thăm dò, đánh giá trữ lượng nước ngầm đòi hỏi những kiến thức chuyên sâu về địa chất thủy văn – một lĩnh vực khoa học chuyên nghiên cứu về nước dưới lòng đất.

Nguồn nước ngầm

Vai trò quan trọng của nước ngầm

Vai trò của nước ngầm là gì? Dù nằm sâu dưới lòng đất nhưng nước ngầm lại không thể thiếu đối với cuộc sống của con người, sự sinh trưởng của động thực vật trên trái đất.

Nước ngầm là nguồn cung cấp nước chủ yếu cho các dòng sông, hồ, đầm lầy. Nhiều loài động thực vật phụ thuộc vào nước ngầm để tồn tại. Khi mực nước ngầm hạ thấp hoặc bị ô nhiễm, nhiều hệ sinh thái bị suy thoái nghiêm trọng. Vì vậy, bảo vệ nước ngầm chính là bảo vệ sự đa dạng và phong phú của thế giới tự nhiên.

Nước ngầm là nguồn cung cấp nước thiết yếu cho các hoạt động của con người.

• Sinh hoạt: Nước ngầm sau khi qua xử lý cấp cho ăn uống, tắm giặt, nấu nướng của hàng tỷ người trên thế giới.
• Nông nghiệp: Nước ngầm được bơm lên để tưới tiêu cho cây trồng, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản.
• Công nghiệp: Nước ngầm là nguồn nước quan trọng cho sản xuất công nghiệp, làm mát máy móc, thiết bị.
• Du lịch: Nhiều suối nước nóng, hang động được hình thành từ nước ngầm thu hút du khách tham quan.

Theo ước tính, nước ngầm đang cung cấp tới 50% lượng nước ăn uống, 40% nước cho nông nghiệp và 30% nước cho công nghiệp trên toàn cầu. Ở nhiều vùng khan hiếm nước mặt, nước ngầm là nguồn cung cấp duy nhất và quý giá để duy trì cuộc sống.

Nước ngầm là nguồn mạch sự sống

So sánh nước ngầm và nước bề mặt

Nước ngầm và nước mặt từ sông hồ, mưa đều là nước tự nhiên. Tuy nhiên, chúng có những điểm khác biệt như sau:

Đặc điểm	Nước ngầm	Nước bề mặt
Trữ lượng	Rất lớn, chiếm 30% lượng nước ngọt	Khoảng 1% lượng nước ngọt
Chất lượng	Sạch và ổn định hơn, ít bị ảnh hưởng bởi thời tiết	Dễ nhiễm bẩn và biến động theo mùa
Khả năng khai thác	Đắt đỏ, cần khoan giếng, bơm	Dễ dàng với đập, hồ chứa
Khả năng tái tạo	Mất thời gian dài để bổ sung	Nhanh chóng nhờ mưa và dòng chảy

Mặc dù trữ lượng lớn, nhưng nước ngầm lại rất dễ bị tổn thương trước sự khai thác quá mức và ô nhiễm. Khả năng tự làm sạch và phục hồi của nước ngầm cũng rất hạn chế so với nước bề mặt.

Chất lượng nước ngầm có tốt không?

Sau khi hiểu rõ về nước ngầm là gì chắc hẳn nhiều bạn đang băn khoăn về chất lượng nước ngầm. Nhờ quá trình lọc tự nhiên khi thấm qua các lớp đất đá, nước ngầm thường sạch hơn nước mặt. Tuy nhiên, nước ngầm không hoàn toàn tinh khiết và an toàn.

Các chất gây ô nhiễm nước ngầm chính:

• Vi sinh vật gây bệnh: Vi khuẩn, virus, ký sinh trùng từ chất thải, phân động vật, xác chết thẩm thấu xuống.
• Kim loại nặng và hóa chất độc hại: Asen, chì, thủy ngân, thuốc trừ sâu, dung môi hữu cơ từ nguồn nước thải công nghiệp, bãi rác, khu mỏ thấm xuống.
• Nitrat: Từ phân bón nông nghiệp và chất thải chăn nuôi dư thừa ngấm vào đất.
• Muối, phèn: Đặc biệt ở vùng ven biển do khai thác quá mức làm nước mặn xâm nhập.

Nước ngầm bị nhiễm bẩn gây ra nhiều bệnh nguy hiểm cho người sử dụng như tiêu chảy, tả, thương hàn, nhiễm độc thực phẩm, ung thư.

Chất lượng nước ngầm hiện này không còn quá tốt

Thực trạng khai thác nguồn nước ngầm hiện nay

Trước tình trạng khan hiếm và ô nhiễm nguồn nước mặt, nhu cầu khai thác nước ngầm ngày càng tăng. Tuy nhiên, việc khai thác tùy tiện và quá mức đang dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng:

• Mực nước ngầm hạ thấp nhanh chóng, có nơi hàng chục mét so với mặt đất.
• Các giếng nước cạn kiệt và phải khoan sâu hơn đến túi nước ngầm.
• Nhiều túi nước ngầm bị nhiễm mặn, nhiễm phèn không thể sử dụng.
• Nước ngầm bị ô nhiễm do thẩm thấu chất thải, nước biển xâm nhập.
• Sụt lún và sạt lở đất, ảnh hưởng đến các công trình xây dựng.

Tình trạng khai thác bừa bãi nước ngầm đang đe dọa nghiêm trọng đến nguồn tài nguyên quý giá này và môi trường sống của chúng ta.

Khắc phục tình trạng nước ngầm ô nhiễm

• ông nghiệp, chăn nuôi.
• Trồng rừng, cải tạo đất trống đồi trọc để tăng cường khả

Để bảo vệ và phục hồi nguồn nước ngầm, cần có sự chung tay của cả cộng đồng với các biện pháp sau:

• Tuyên truyền, nâng cao nhận thức về vai trò của nước ngầm và bảo vệ nước ngầm.
• Quy hoạch khai thác nước ngầm một cách hợp lý và bền vững dựa trên trữ lượng và mục đích sử dụng.
• Tăng cường giám sát và xử lý các nguồn thải gây ô nhiễm nước ngầm (bãi rác, nước thải, hóa chất độc hại).
• Hạn chế sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu trong sản xuất n năng thấm nước, bổ sung nước ngầm.
• Tiết kiệm nước và tái sử dụng nước an toàn giảm áp lực khai thác nước ngầm.

Cải thiện nguồn nước ngầm là một quá trình lâu dài đòi hỏi sự kiên nhẫn và nỗ lực không ngừng. Nhưng bằng những hành động thiết thực từ hôm nay, chúng ta hoàn toàn có thể giữ gìn và phát huy bền vững nguồn tài nguyên quý giá bậc nhất này.

Đối với nguồn nước thải sinh hoạt, nước thải công nghiệp cần có hệ thống xử lý nước trước khi thải ra bên ngoài môi trường. Các doanh nghiệp nên chủ động sử dụng hóa chất xử lý nước thải như PAC, chlorine, NaOH để giảm thiểu kim loại nặng, vi khuẩn và virus gây bệnh.

Cần khắc phục ngay các nguyên nhân gây ô nhiễm mạch nước ngầm

Những câu hỏi thường gặp

1. Nước ngầm khác với nước máy như thế nào?

• Nước máy có thể lấy từ nước mặt (sông, hồ) hoặc nước ngầm. Nước ngầm sau khi khai thác sẽ được xử lý và đưa vào hệ thống cấp nước đến các hộ gia đình.
• Nước máy hoàn toàn an toàn vì đã qua xử lý và khử trùng đạt tiêu chuẩn. Ngược lại, nước ngầm khai thác tự phát có thể chứa nhiều tạp chất, vi khuẩn gây hại cho sức khỏe.

2. Các mối nguy nào đe dọa đến nguồn nước ngầm là gì?

Nước ngầm đang đứng trước nhiều nguy cơ như:

• Khai thác quá mức dẫn đến suy giảm lượng nước, hạ thấp mực nước ngầm.
• Ô nhiễm do thẩm thấu chất thải sinh hoạt, công nghiệp, nông nghiệp.
• Xâm nhập mặn tại các vùng ven biển do khai thác không hợp lý.
• Biến đổi khí hậu làm thay đổi chế độ mưa, giảm lượng nước bổ sung.
• Nhu cầu sử dụng nước ngày càng tăng trong khi trữ lượng có hạn.

Để bảo vệ nguồn nước ngầm, cần phối hợp nhiều biện pháp từ quy hoạch, quản lý, kỹ thuật đến nâng cao nhận thức người dùng nước.

3. Thời gian phục hồi của nước ngầm

• Nước ngầm một khi bị suy thoái rất khó phục hồi do tốc độ bổ cập chậm. Tùy vào mức độ khai thác và điều kiện tự nhiên, thời gian phục hồi nước ngầm có thể từ vài năm đến hàng trăm năm.
• Các thành tạo địa chất càng thấm nước kém như sét, đá thì tốc độ bổ cập nước ngầm càng chậm.
• Mưa nhiều sẽ giúp tăng lượng nước ngầm nhưng cũng có thể gây nguy cơ thấm các chất ô nhiễm từ bề mặt xuống nước ngầm.

Chính vì vậy, bảo vệ nước ngầm ngay từ bây giờ là trách nhiệm cấp thiết mà chúng ta không thể chần chừ hay đùn đẩy.

4. Bể nước ngầm là gì?

Bể nước ngầm chính là một hệ thống lưu trữ và cung cấp nước ngầm dưới lòng đất, hay còn được gọi là bể giếng khoan. Nhờ vậy khi có sự cố mất điện hoặc hạn hán thì gia đình vẫn có nguồn nước dự trữ để sử dụng. Hiện nay, nhiều gia đình thay bể nước ngầm bằng các bồn chứa nước.

Nước ngầm quả thực là nguồn tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá mà thiên nhiên ban tặng cho nhân loại. Thế nhưng, trước sức ép gia tăng dân số, phát triển công nghiệp, đô thị và biến đổi khí hậu, nguồn tài nguyên này đang đứng trước nguy cơ cạn kiệt và suy thoái nghiêm trọng. Thực trạng khai thác bừa bãi, lãng phí và ô nhiễm đã báo động về một viễn cảnh đáng lo ngại nếu chúng ta không có những hành động kịp thời.

Mỗi chúng ta, từ các nhà hoạch định chính sách đến người dân, từ doanh nghiệp đến các tổ chức xã hội đều cần chung tay bảo vệ nguồn nước ngầm quý giá này. Hãy tiết kiệm từng giọt nước, không xả thải bừa bãi, nói không với hành vi khai thác vô tội vạ và nâng cao ý thức bảo vệ tài nguyên nước ngầm.