Khái niệm độ kiềm là gì?

Độ kiềm thể hiện khả năng trung hòa axit của nước, giúp cho nước có độ pH ổn định. Trong nước thông thường, muối carbonate (CO₃^2-), bicarbonate (HCO₃^–), silicate, ammonia, phosphate,… là các chất kiềm chính. Còn trong nước nuôi thủy sản, CO₃^2-, HCO₃^– và OH^– là các chất kiềm chính.

Độ kiềm mà chúng ta đo được khi dùng test kit đo độ kiềm hoặc phương pháp phân tích hóa học được gọi là độ kiềm tổng số và nó được biểu diễn bằng hàm lượng canxi cacbonat CaCO₃ (mg/l). Độ kiềm ban đầu cao hay thấp phụ thuộc vào chất nguồn nước, đất và khả năng bổ sung HCO₃^–, CO₃^2- và OH^– dưới dạng vôi.

Trong các ao nuôi tôm, độ kiềm ảnh hưởng lớn đến quá trình lột xác và tốc độ tăng trưởng của tôm. Vậy nên quản lý độ kiềm ao nuôi tôm là việc làm hết sức quan trọng và cần thiết.

Tác động của độ kiềm lên sự phát triển của tôm

Ảnh hưởng của độ kiềm lên sự phát triển của tôm

Độ kiềm là một yếu tố quan trọng trong nuôi trồng thủy sản, bao gồm cả nuôi tôm. Vậy nên việc quản lý độ kiềm ao nuôi tôm là điều mà bất cứ hộ nuôi tôm nào cũng cần phải thực hiện. Cụ thể thì độ kiềm tác động đến tôm theo các phương diện sau:

Ảnh hưởng đến sự hấp thụ dinh dưỡng

Độ kiềm ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ dinh dưỡng của tôm. Độ kiềm của nước ảnh hưởng đến hoạt động của các enzym trong cơ thể tôm, gây ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa và sự chuyển hóa của chất dinh dưỡng. Môi trường nước có độ kiềm phù phù hợp giúp tôm dễ dàng hấp thụ và sử dụng các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển, chẳng hạn như canxi và photpho.

Ngoài ra thì độ kiềm cao cũng thường đi kèm với mức độ tan của các ion dinh dưỡng như nitrat (NO₃^–), canxi (Ca²⁺) và photphat (PO₄^3-). Các chất dinh dưỡng này rất cần thiết cho sự sinh trưởng và phát triển của tôm. Môi trường nước có độ kiềm thích hợp giúp duy trì mức độ tan và sẵn có của các chất dinh dưỡng này để tôm có thể hấp thụ được.

Ảnh hưởng đến hô hấp

Độ kiềm cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình hô hấp của tôm thông qua ảnh hưởng đến sự giải phóng khí CO₂ trong môi trường nước. Độ kiềm cao thường đi kèm với nồng độ CO₂ trong nước thấp. Điều này có thể làm giảm sự kích thích của tôm và khả năng hoạt động của hệ thần kinh, ảnh hưởng đến quá trình hô hấp và sự tiêu hóa của chúng.

Ảnh hưởng đến sự phát triển sinh học của tôm

Độ kiềm càng lớn, độ pH của nước càng ổn định. Ở các vùng nước ngọt hoặc có độ mặn thấp, độ kiềm thấp ảnh hưởng rất lớn đến khả năng lột xác và tỷ lệ sống sót của tôm nuôi. Với tôm thẻ chân trắng, độ kiềm ao nuôi tôm thích hợp phải ở mức trên 80 mg/l và việc kiểm tra độ kiềm cần thực hiện tối thiểu là 1 tuần 1 lần.

Vào mùa mưa, độ kiềm trong nước thường giảm do nước mưa có tính axit. Ngoài ra thì khi ao có nhiều ốc đinh hoặc sau khi tôm lột xác, độ kiềm cũng giảm xuống thấp. Độ kiềm thấp gây ảnh hưởng đến quá trình lột xác của tôm, khiến cho tôm bị mềm vỏ, chậm phát triển và có tỷ lệ sống thấp. Các ao nuôi có độ kiềm quá thấp (dưới 20 mg/l) thường rất khó để gây màu nước.

Khi tảo phát triển quá mức, độ kiềm của nước tăng. Độ kiềm cao (200 – 300 mg/l) kết hợp với pH lớn hơn 8,5 sẽ ngăn cản quá trình lột xác của tôm do lượng muối có trong nước quá lớn.

Nói tóm lại thì độ kiềm quá cao hay quá thấp đều có thể gây stress cho tôm, khiến nó giảm khả năng sinh trưởng và phát triển. Điều này có thể dẫn đến sự suy giảm sức khỏe và sinh sản của tôm.

Nguyên nhân khiến độ kiềm ao nuôi tôm tăng, giảm

Nguyên nhân khiến độ kiềm thay đổi đột ngột

Việc độ kiềm ao nuôi tôm tăng, giảm có thể đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Cụ thể là:

Độ kiềm tăng cao

• Các loại tảo như tảo đơn bào có thể hấp thụ CO₂ trong quá trình quang hợp và sản xuất oxy. Khi lượng tảo tăng lên đáng kể, chúng có thể làm giảm nồng độ CO₂ trong nước, làm tăng pH và độ kiềm của môi trường.
• Sự phát triển quá mức của các loại tảo cũng có thể dẫn đến sự phân hủy chất hữu cơ trong ao nuôi, từ đó sản sinh các axit hữu cơ và các chất khác làm tăng độ kiềm của nước.
• Chỉ số pH cao (pH >9) cũng gián tiếp giúp cho các loại vi tảo phát triển nhiều hơn và khiến cho độ kiềm tăng cao. Độ kiềm tăng cao lại thúc đẩy khả năng hòa tan phophate trong nước để cung cấp dinh dưỡng cho tảo phát triển.
• Các yếu tố môi trường khác như vi sinh vật chuyển hóa nitrite và ammonia, sử dụng hóa chất trong nuôi tôm,…

Độ kiềm giảm thấp

• Khi ốc, vẹm, hến, nhiễm thể 2 mảnh phát triển trong ao tôm, chúng sẽ ăn tảo và hấp thụ muối cacbonat làm độ kiềm giảm xuống.
• Các loài ốc, vẹm, hến và nhiễm thể 2 mảnh thường thải ra nhiều ammoniac và chất hữu cơ dễ phân hủy. Ammoniac khi tích tụ quá mức có thể làm giảm độ kiềm và tăng pH của nước, gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của tôm.
• Đáy ao nuôi bị nhiễm phèn khiến độ kiềm giảm xuống. Phèn và các chất hữu cơ tích tụ ở đáy ao có thể bị phân giải do các quá trình sinh học như phân hủy vi sinh vật. Quá trình này có thể sinh ra các axit hữu cơ và các chất khác có thể làm giảm độ kiềm của nước.
• Đáy ao bị nhiễm tảo quá mức cũng có thể làm giảm độ kiềm. Các loại tảo thường hấp thụ CO₂ trong quá trình quang hợp và thải O₂, làm tăng pH và làm giảm độ kiềm của nước.
• Nguồn nước trong ao nuôi có độ kiềm thấp do là nước sông hoặc nước giếng nước ngọt hoặc vùng nuôi nằm ở khu vực có độ mặn thấp).

Cách quản lý độ kiềm ao nuôi tôm

Cách quản lý độ kiềm ao nuôi tôm

Tùy vào thực trạng độ kiềm trong nước ao tôm đang ở mức cao hay thấp mà bạn sẽ áp dụng phương pháp xử lý phù hợp.

Tăng độ kiềm ao nuôi tôm

Để tăng độ kiềm trong ao nuôi tôm, bạn có thể áp dụng các cách dưới đây:

• Giảm thiểu và loại bỏ các loại nhuyễn thể như ốc, vẹm, hến,….
• Dùng chế phẩm vi sinh để cắt tảo và rong, giảm nồng độ các khí độc và ổn định màu nước.
• Thay 5 – 10% lượng nước trong một ngày bằng nước có độ kiềm ở mức trung bình đến cao.
• Sử dụng vôi Dolomite với liều lượng 20 – 30 kg/1000m³ nước liên tục từ 3 – 5 ngày để tăng độ kiềm.

Bên cạnh đó, bạn có thể sử dụng các sản phẩm khoáng hóa để tăng độ kiềm, bổ sung khoáng chất cho tôm lột xác và tăng cường sức đề kháng, giảm stress.

Giảm độ kiềm ao nuôi tôm

Với ao nuôi có độ kiềm bạn, bạn có thể giảm nó xuống bằng cách:

• Tiến hành thay nước 3 lần 1 tuần với lượng từ 20 – 30% lượng nước trong ao để làm giảm độ kiềm.
• Hạn chế bón vôi mà thay vào đó là sử dụng Edta để bón vào buổi tối với liều lượng 1kg/ 1000m² ao tôm.
• Nếu ao nuôi không thể thay nước thì nên hạn chế chạy quạt nước vào ban ngày, tiến hành xử lý cắt tảo cho ao nuôi và sử dụng các chế phẩm sinh học để phân hủy xác tảo, ổn định môi trường nước ao tôm.
• Sử dụng giấm ăn với liều 1 lít/ 1000m³ nước, sau đó đo lại độ kiềm sau 2 giờ để điều chỉnh liều lượng dùng cho phù hợp.

Đó là một số cách quản lý độ kiềm ao nuôi tôm mà bạn có thể tham khảo và áp dụng. Chúc các bạn có một vụ nuôi tôm khỏe mạnh, năng suất và an toàn.